Σύνοψη του περιεχομένου της Ορφικής Θεολογίας

Σύνοψη του περιεχομένου της Ορφικής Θεολογίας όπως προκύπτει από την Ιερώνυμου- Ελλανίκου Θεογονία ,του Ιερού Λόγου του Ορφέως και ποικίλα σπαράγματα σωζομένων κειμένων όπως τα παραπάνω συγκροτούνται στην συλλογή του πανεπιστημιακού ,φιλολόγου ,Αρχαιολόγου , φιλέλληνος Οtto Kern (14/02/1863-31/01/1942).

Η Ορφική Θεολογία επονομάζεται επισήμως .Προέρχεται από την Χρυσή Εποχή,κατά τον πυρήνα της και την θεμελιώδη εκτίμηση της κοσμογονίας (Πρώτες Αρχές,φύση και εξέλιξη των Ουσιών και των Δυνάμεων, Πρόοδος και μεταβολές των όντων,διάταξη και σχέση των διαφόρων κοσμικών Συστημάτων-Συμπάντων) της Θεογονίας ( φύση και πρόοδος των θεών,ενέργειες και έργα αυτών στο Γίγνεσθαι των όντων ) της ψυχογονίας ( φύση και πρόοδος της ψυχής,λειτουργίες αυτής,σχέσεις αυτής,τρόποι και ενέργειες αυτής,πρόοδοι,πάθη και προορισμοί αυτής). Ο Ορφεύς,επονομάζεται , επειδή παρέλαβε από τον φυσικό πατέρα του Οίαγρο και την μητέρα του (αρχιέρεα-ιεροφάντιδα των Πιερίδων Μουσών) Καλλιόπη την θεωρία αυτή,συμπληρωμένη κατά την περίοδο του Αργυρού Γένους από τον Θεϊκό (θεωρούμενο εκπρόσωπο και εμψύχωση του ομώνυμου θεού) βασιλέα Διόνυσο. Ο Διόνυσος εδίδαξε τα Μυστήρια του Θεού στον Θάροπα η Χάροπα-πάππο του Ορφέως- και αυτός στον Οίαγρο. Υπήρξε ιερός βασιλεύς(δεύτερο πολίτευμα μετα την Θεϊκή βασιλεία) των Οδρυσσών Θρακών,πανεπιστημών(αστρολόγος, ιατρομάντης, ραψωδός, αοιδός, θαυματουργός μουσικός,γεωργός,ποιμένας,πολεμιστής).

Κυρίως, όμως, ήταν εκείνος που (ανα)συγκρότησε την συγκεχυμένη κατα την εποχή του Θεολογία του Χρυσού Γένους, σε άρτιο λογικό σύστημα, υπό την καθοδήγηση, πάντως, του πατέρα και, ιδίως, της μητέρας του και των άλλων αρχιερειών των Μουσών.
Κυρίως,υπήρξε εκθέτης,δημόσιος διδάσκαλος-μυσταγωγός της θρησκείας αυτής στους ΄΄πολλούς΄΄,και εισηγητής-ιδρυτής νεωτερικών και δοξασιών.Αναθεωρητής των παλαιών λατρειακών τρόπων(πρώτος ίδρυσε λατρευτικό οίκο)και συμπληρωτής των μεγάλων Μυστηρίων, Καβειρίων, Ελευσινίων αλλά και ιδρυτής κλειστών Μυστηρίων,γνώσεων μόνον στα λεγόμενα Ορφικά Γένη (Λυκομήδες, Ιάδες, Βραγχίδες,Ευμολπίδες κ.α)-τα ορφικά γένη διετήρησαν τον γνήσιο τρόπο λατρείας στους ορφικούς οίκους,αλλά και διεφύλαξαν τα γραπτά του Ορφέως και των περί αυτόν και των άμεσων διαδόχων του ( Μουσαίος,Αμφίων κλπ).
Τα Ορφικά κείμενα κατεγράφησαν σε πολλά αντίγραφα με προορισμό τη δημοσιευσή τους-σε φιλοσοφικές σχολές και επίλεκτους σοφούς-κατα την περίοδο της τυραννίδος των Πεισιστρατιδών(570-505)π.Χ.
Το έργο επέβλεπε η 4μελής επιτροπή, μέλη της οποίας ήσαν οι εξής-Ονομάκριτος ο Αθηναίος, Κέρκοψ, Ορφεύς Καμαριναίος(ο νεώτερος) και Ορφεύς Κροτωνίατης. Εργάσθηκαν 72 λόγιοι. Οι ίδιοι κατέγραφαν παραλλήλως και τα Ομηρικά έπη.
Κορμός της Ορφικής Θεολογίας είναι ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ και η ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΑΝΙΚΟΥ ΘΕΟΓΟΝΙΑ.
Ο Ορφεύς εισήγαγε και την λατρεία του Απόλλωνος (Υπερβορείου-Λυκείου),ενώ έδωσε και τα ονόματα σε πολλές θεϊκές οντότητες.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΡΧΕΣ
- Η Άρρητος Αρχή είναι το Τριαδικόν Εν (Νους, Νόηση, Λόγος) αλλά και η πρώτη Δυάς (Γη (Ύλη) + Ύδωρ) που εξεπήγασαν από το Εν. Συναποτελούν τον Νοητό (απρόσιτο στην ανθρώπινη διάνοια) κόσμο, αΐδιο (= αγέννητο και αθάνατο) άπειρο και άχρονο.
- Ο Χρόνος – Αγήραος ή Ηρακλής επειδή πραγματώνει την επιθυμία της έμψυχης Ύλης (ψυχή του παντός: Ήρα) τίθεται ως πρώτη κάπως προσιτή στη διάνοιά μας, γενετήσια των Πάντων (Πατρική) Αρχή. Γεννά τον Αιθέρα, το Χάος και το Έρεβος (Α’ Γεγονός του οντολογικού Γίγνεσθαι).
- Το Ωόν γεννάται από τον Χρόνο (αναφύεται) από το Χάος με τη δημιουργική επίδραση του Αιθέρος και την κριτική (λογική – διακριτική) επενέργεια του «ισχυρότατου και θείου» Πνεύματος. Ονομάζεται «πρώτο Ον» - πραγματικό υποκείμενο. Είναι, (όπως το Εν – πρότυπο των κόσμων), Σφαιρικό. Μέσα σε αυτό κυοφορείται ο Πρωτόγονος Φάνης - Μήτις Ηρικεπαίος (= Φως, Βουλή, Ζωή (Έρως)).
- Αυτός εξέρχεται όταν η θερμότητα εντός του Ωού υπερβαίνει τα όρια ανοχής του. Υπερίπταται και εγκαθίσταται άνωθεν του Ωού. Ιδρύει ως πολυδύναμος και πολυώνυμος, αλλά ενιαίος θεός, τον κόσμο των Ιδεών (Νοερό κόσμο). Ο Νοερός Κόσμος είναι ο αληθής Όλυμπος, τόπος έμπλεος φωτός, κατοικία των Ολυμπίων θεών (όχι μόνον των 12) και γενέσεως των προτύπων όντων.
- Το Ωόν, μετά την αποβολή της περίσσειας θερμότητος, μετατρέπεται σε Ουρανό. Σφαιρικό και ομαλό, πληρούται από ελεύθερη ενέργεια και λεπτότατη, αδέσμευτη ύλη. Διακρίνεται από την τέλεια περιφέρειά του (ούρον: από το «όρνυμι»: ορμώμαι → Ουρανός)
- Οι διάφορες βαθμίδες των αλλαγών εντός του Ουρανού οδηγούν στη Γένεση του Πραγματικού (Αισθητού) Σύμπαντος των θετικών (πραγματικών, υλικών) κόσμων («συμπάντων»).

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΟΝΤΩΝ
- Οι θεοί προϋπάρχουν εν σπέρματι (δυνάμει) στο Εν, (το Σύμπαν των Απροσώπων Αρχών).
Δρουν εντατικά ως δυνάμεις στοιχειώδεις εντός του χάους αλλά και ως δυνάμεις στην κορύφωσή τους εντός / δια του Αιθέρος (ενεργειακός ωκεανός).
Αναδεικνύονται ως προσωπικότητες, εντελεχή όντα από τη γέννηση του Φάνητος και μετά.
Η εξέλιξη –ποσοτική και λειτουργική– των θείων προσώπων συμφωνεί με την εξέλιξη των πραγμάτων.

ΜΕΡΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΛΟΓΟΙ ΟΡΦΙΚΩΝ
«Αλλά των μεν θείων τα πολλά, απιστίη διαφυγγάνει μη γιγνώσκεσθαι» (Ηράκλειτος)
(Πάντως, οι περισσότερες περί των θείων όντων αλήθειες, μας διαφεύγουν, ένεκα της απιστίας μας).
«Μη εισή περί των μεγίστων συμβαλλόμεθα» (Ηράκλειτος)
(Να μη μιλαμε και να μην συμπεραίνουμε επιπόλαια για τα μέγιστα πράγματα).
«Θεός ζώον αθάνατον, αύταρκες προς ευδαιμονίαν• ουσία αΐδιος, της τ’ αγαθού φύσεως αιτία» (Πλάτων).
(Ο Θεός είναι πλήρης ζωής και αθάνατος. Αυτάρκης, διότι έχει απόλυτη ευδαιμονία, στην οποία και αποβλέπει• η ουσία του είναι αγέννητη και άφθαρτη. Από αυτήν (την ουσία του) γεννάται ό,τι είναι ωραίο, υγιές και καλό).
«Θεός (εστι) το ακίνητον κινουν» (Αριστοτέλης)
(Ο Θεός είναι ακίνητος (= αμετάθετος), αλλά κινεί τα πάντα).
«Εν ο Θεός» (Ξενοφάνης)
«Ούλος ορά, ούλος δε νοεί, ούλος δε τ’ ακούει» (Ξενοφάνης)
(Ολόκληρο το είναι του υπέρτατου Θεού ορά, διανοείται και ακούει – τα πάντα).
«Εις Θεός, εν τε θεοίσι και ανθρώποισιν μέγιστος• ούτι δέμας θνητοίσι ομοίοις ουδέ νόημα» (Ξενοφάνης)
(Υπάρχει ένας Θεός, που είναι υπέρτατος όλων, όπως ομολογείται μεταξύ θεών και ανθρώπων. Το σώμα του δεν είναι διόλου όμοιο μ’ εκείνο των θνητών, ούτε η διάνοιά του).
«Αιεί δ’ εν ταυτώ μίμνει κινούμενος ουδέν, ουδέ μετέρχεσθαι μιν επιπρέπει άλλοτε άλλη, αλλ’ απάνεσθε πόνοιο νοόυ φρεσί πάντα κραδαίνει» (Ξενοφάνης)
(Ο υπέρτατος θεός μένει πάντοτε αμετάβλητος στον εαυτό του και τη θέση του. Άλλωστε, δεν αρμόζει σ’ αυτόν να τρέχει από δω κι από κει, πίσω από τούτο κι εκείνο. Αλλά δίχως κόπο κανέναν, με τη σκέψη του νου του σείει τα πάντα).
«Άνθρωπος, ζώον άπτερον, δίπουν, πλατυώνυχον, ο μόνον των όντων επιστήμης της κατά λόγους δεκτικόν» (Πλάτων).

ΤΟ ΟΝ
Αριστοτέλης: «Ουσία,το ον ή ον»: Η ουσία είναι το ον καθ’ εαυτό. (Ο Αριστοτέλης διέκρινε ύλη και είδος. Η ουσία (=το «ειμί» ουσιαστικοποιημένο) αναλογεί ως ύλη στο ποιόν («υλικό») των όντων. Το είδος στη μορφή, το «ποσόν».
- Κατά τον Αριστοτέλη, το Ον ως Αλήθεια, Παρουσία, Ύπαρξη, υπόκειται σε τρεις καταστάσεις:
α) Δυνάμει (ως δυνατότητα να υπάρξει)
β) Ενεργεία (ως μετάβαση από την όποια δυνατότητα στη μορφοποίησή του) και
γ) Εντελεχεία (στην ειδική του ολοκλήρωση έως και την τελειότητά του). Η μετάβαση από το α’ στο β’ ή στο γ’ γίνεται με την κίνηση.
- Ο ίδιος, διακρίνει: «Το ον λέγεται μεν το κατά συμβεβηκός, το δε καθ’ αυτό» (το ον ερευνάται άλλοτε ως συμβάν, παράγωγο όρων και διαδικασιών, άλλοτε καθ’ αυτό, ως κατάσταση, είναι).
Πλάτων: «Τίθεμαι όρον ορίζειν τα όντα ως έστιν ουκ άλλο πλην δύναμις» (Θέτω αυτόν τον κανόνα να ορίζονται τα όντα ότι δεν είναι άλλο τι, παρά δύναμη).
- Ο ίδιος αντιδιαστέλλει το ον από το γιγνόμενο», έπειτα το συνθέτει και έπειτα το αντιδιαστέλλει σε μεγαλύτερο βαθμό (Διαλεκτική μέθοδος): «Ον αεί, γένεσιν δε ουκ έχον, γιγνόμενον μεν αεί, ον δε ουδέποτε» (Το ον υφίσταται πάντοτε, είναι αγέννητο, σε αιώνια μεταβολη, αλλά ουδέποτε είναι ύπαρξη (πεπερασμένο φαινόμενο).
- Οι γενικότερες μορφές του όντος είναι τα «μέγιστα γένη». Κατά τον Αριστοτέλη, λέγονται «κατηγορίες» και είναι 10: Ουσία, ποσόν, ποιόν, πράττειν, πάσχειν, τόπος, θέση, σχέση, χρόνος, έχειν.
Κατά τον Πλάτωνα, 5: Ον, στάσις, κίνησις, ταυτό, θάτερον (= δύναμη, στάση, κίνηση, ταυτότητα, ετερότητα). Τα όντα του Πλάτωνος είναι οι Ιδέες (Νοερός κόσμος). Θεωρεί τις Ιδέες πραγματικές υποστάσεις, όχι λογικές έννοιες. Το ίδιο και ο Αριστοτέλης, αλλά θεωρεί πως εισέρχονται στην ουσία των αισθητών, διαμορφώνοντάς τα. Ο Πλάτων τις αποχωρίζει από τα αισθητά.

Η ΨΥΧΗ
Αριστοτέλης: «Ψυχή, εντελέχεια των όντων η πρώτη» (Η ψυχή είναι το πρώτο από όσα υπάρχουν που έφθασε στην τελειότητά του. – Επίσης: Από ό,τι απαρτίζει τα όντα, η ψυχή είναι το πρώτο που ολοκληρώνεται).
- Η Ψυχή στον Νοητό (Άρρητο) Κόσμο, πληροί την πρεσβυγενή Ύλη – Νύκτα, την «πρωτίστως των Νοητών» και Μητέρα των πάντων (πρωτίστως του Νου και του Λόγου – Έρωτος). Επομένως τα πάντα είναι a priori έμψυχα. Στα Νοητά, η ψυχή είναι απλός – καθαρός πυρήνας. Ανεξάρτητη και από το Πνεύμα.
- Στα Νοερά (θεϊκά – Ολύμπια και Ιδεατά όντα) η ψυχή συνδέεται με το πνεύμα όπως η φωτιά (η ψυχή έχει το «έμφυτον ζέον» - την έμφυτη θερμότητα) με το ψυχρό (το πνεύμα είναι ψυχρό). Δεν είναι προσκολλημένη σ’ αυτό, αλλά ενδεδυμένη αυτό, ή/και το αντίστροφο.
- Στα Αισθητά, η ψυχή ζωογοεί –το πνεύμα ζωοποιεί– τα όντα. Ο πυρήνας της είναι πνευματικός, αλλά και αιθερικός. Γι’ αυτό είναι θερμός – το έμπυρον. Περιβάλλεται από τρεις καθαρούς χιτώνες (εσωτερικούς): τον πνευματικό –το λογιστικόν του Πλάτωνος– τον βουλητικό (του Πλάτωνος) δηλ. τον διανοητικο, τον θυμικόν (του Πλάτωνος) δηλ. τα καθαρώς, πρωτογενώς ψυχικά ορμέμφυτα.
Οι χιτώνες των άλλων όντων ποικίλουν ως προς τον αριθμό και την ποιότητα. Αλλά ο άνθρωπος διαθέτει τους περισσότερους και παχύτερους («δερματίνους») ένεκεν της πολυδιάστατης, αντιφατικής και συνειδητά ελκομένης από την κακία φύσεώς του. Έχει επτά χιτώνες. Τρεις εσωτερικούς και τέσσερις εξωτερικούς – προβαλλομένους έξω από το δέρμα του, σαν επάλληλα ενδύματα.
- Η ψυχή του Ανθρώπου έχει ανάγκη να ανέλθει την κλίμακα από την τιτανική πολυδιάσπαση στην ενότητα του Φάνητος, την απλότητα του Ουρανού, την Σοφία της Νυκτός.
Η κλίμαξ αυτή αποτελείται από 5 βαθμίδες:
1) Νυκτερινή (Νοητή) θεά: Η Νυξ, Μαία και Αμβροσία. Επιστήμη και Σωφροσύνη, Θέμις, Κύπρις. Γένος: Χρυσό – Αργυρό.
2) Ουρανία (Νοερή – θεωρητική). Θεός: ο Φάνης. Δημιουργός άψογων έργων, Πλουτοδότης, Χαριδότης. Γένος: Χρυσό – Αργυρό.
3) Κρονία (Δημιουργική – Τεχνική). Θεός: Ο Κρόνος και η Ρέα.
Αγκυλομήτις (αυτός που οι βουλές του είναι λοξές, αινιγματικές, διαφορούμενες). Εγωτικός (αρκούμενος, έγκλειστος στον εαυτό του). Πολύτροπος, ????? σοφότατος, πατρικός. Απόμακρος. Γένος: Αργυρό.
(Η Ρέα είναι τα αντίθετα από τα αρνητικά του Κρόνου. Παμμήτειρα, πανίσχυρη, επιστήμων). Γένος: Χαλκούν – Ηρωικό.
4) Διΐα: Πολιτική. Δηλαδή Κοινωνική, Πολιτιστική. Αλλά και Πολεμική. Θεός: Ζευς + Ήρα (Δήμητρα). Εξωστρεφές, στραμμένο στις αρετές του αλτρουισμού, της αδελφότητος. Ευγενικό και ισχυρό. Γένος: Ηρωικό.
Διονυσιακή: Ατομικιστική, μισαλλόδοξη, αποχωριστική, διασπαστική, χύδην υλιστική – ωφελιμιστική.
Θεός ο Διόνυσος. Σωτήρ, ηθικός ανασυγκροτητής των διαλυμένων ψυχών, συνενώνει τις διεσπασμένες αρετές.




Μαρία Ιωαν. Σίδερη

Bάση του υπάρχοντος και επισήμως κατατεθέντος δημοσιευμένου έργου .
Oι δυο πρώτοι τόμοι της συλλογής διατίθενται ήδη από τα βιβλιοπωλεία, όπου περιέχονται το αρχαίο κείμενο των ορφικών αποσπασμάτων, και διασταλτική μετάφραση. (Εκδόσεις Πύρινος κόσμος 2005-2006. Μετάφραση – σχόλια: Μαρία Ιωαν. Σίδερη )